Thụy My
Chiều qua 11/09/2013, một người đã xông vào trụ
sở Ủy ban Nhân dân thành phố Thái Bình, bắn thẳng vào các cán bộ Trung tâm Phát
triển Quỹ đất khiến một người chết và ba người khác trọng thương. Người nổ súng
tên là Đặng Ngọc Viết đã tự sát sau đó. Báo chí trong nước cho biết, nguyên
nhân là do bất đồng trong việc đền bù giải phóng mặt bằng. RFI Việt ngữ đã đặt
câu hỏi với nhà báo tự do Phạm Chí Dũng ở Thành phố Hồ Chí Minh về sự kiện đang
làm chấn động dư luận.RFI : Xin chào nhà báo Phạm Chí Dũng. Đây có phải là lần
đầu tiên người dân phản kháng bằng cách cố ý sát thương?
Xã hội Việt Nam vừa chứng nghiệm một bùng nổ cá
nhân chưa từng có tiền lệ: lần đầu tiên người dân phản kháng chính quyền bằng
hành vi sát thương có chủ đích.
Mười sáu năm sau “cơn sóng thần” 1997 chống
tham nhũng ở Thái Bình, địa phương có tỉ lệ liệt sĩ thuộc loại cao nhất nước
này lại phải trải nghiệm tâm thế “cùng tất biến”. Đặng Ngọc Viết đương nhiên sẽ
bị nhà cầm quyền coi là “sát nhân máu lạnh” khi người dân này đã dùng súng colt
bắn thẳng vào đầu các cán bộ đầu não của Trung tâm Phát triển Quỹ đất – một cơ
quan trực thuộc Ủy ban nhân dân thành phố Thái Bình. Ít nhất hai nạn nhân đã tử
vong.
Những xác nhận ban đầu cho thấy không có bất kỳ
dấu hiệu tâm thần nào nơi hung thủ. Ngược lại, người gây án đã dường như chủ
tâm tìm cho một mình sự kết thúc tương tự với các nạn nhân của anh ta.
Những tin tức ban đầu cũng xác nhận không có
mối quan hệ tư thù nào giữa các nạn nhân với kẻ giết người. Vậy nguồn cơn còn
lại thuộc về mối quan hệ nào?
Khác với vụ đánh bom tự sát xảy ra ở thị trấn
Bạch Hạt Than, huyện Xảo Gia, tỉnh Vân Nam của Trung Quốc vào ngày 10/05/2012
khiến 4 người chết và 16 người bị thương mà báo chí Bắc Kinh không dám thừa
nhận về nguồn cơn phẫn uất do bị thu hồi đất, giờ đây truyền thông Việt Nam đã
đưa thông tin ban đầu về mối liên quan giữa hung thủ với vụ việc thu hồi và
giải tỏa đất mà gia đình anh ta lại là một trường hợp rất thiếu may mắn trong số
đó.
Nhưng bất hạnh bao trùm lên tất cả là “cùng tất
biến” đã hóa thân thành logic từ mọi mâu thuẫn đến xung đột đất đai trong xã
hội Việt Nam từ hai chục năm qua. Nếu từ năm 1995, vào lúc con sóng đầu cơ bất
động sản đầu tiên thời mở cửa ồn ào cảnh sắc lợi nhuận và bắt đầu kéo theo bệnh
dịch đền bù đất đai từ không thỏa đáng đến thảm cảnh bất công, dẫn tới hiện
tượng những người dân phải mang can xăng đến trụ sở chính quyền địa phương đe
dọa tự thiêu… thì từ năm 2000 đến nay, hình ảnh tuẫn tiết đó đã xảy ra không ít
lần, không ít nơi, bùng cháy những cái chết theo đúng nghĩa đen.
RFI : Thưa anh, nguyên nhân có phải từ thái độ
vô cảm của chính quyền ?
Tôi cho đó là nguyên nhân chính. Song trái
ngược với hậu quả khốc hại của dân oan, các nhóm lợi ích bất động sản và nhóm
thân hữu chính trị vẫn chìm sâu trong vũng lầy của những từ ngữ lóng lánh nghĩa
bóng. Mọi thông tin về những câu chuyện tang thương của dân mất đất luôn bị các
cấp chính quyền tìm cách bưng bít.
Cho đến năm 2009, số đại gia địa ốc đã tăng vọt
ở Việt Nam, rất đồng cảm với những gì đã hiện hình ở quốc gia có đường biên
giới chung hòa mang tên “Mười sáu chữ vàng”.
Trước khi nổ ra cơn “cùng tất biến” của Đặng
Ngọc Viết ở Thái Bình, các cơ quan chính quyền luôn giao đãi bằng khẩu ngữ “là
bạn của dân” đã có quá đủ thời gian để rút ra một bài học đắt đỏ từ câu chuyện
Cống Rộc, Tiên Lãng, Hải Phòng, nơi mà một con người được xem là viết hoa như
Đoàn Văn Vươn cùng gia đình đã làm nên dấu ấn phản kháng đầu tiên bằng vũ khí
sát thương đối với lực lượng công vụ, cũng liên quan mật thiết đến việc thu hồi
đất và bóng dáng của một nhóm lợi ích lẩn khuất phía sau việc cướp đất của nông
dân.
Chỉ có điều, sự đau đớn của người dân luôn bị
nhân gấp đôi: Một do thái độ hành xử vô lối của chính quyền, và tiếp theo là
những kẻ được xem là “công bộc”, ngoài thói quen vun vén tài sản trên máu xương
đồng bào, đã không tích góp được bất kỳ kinh nghiệm xương máu nào trong cuộc
đối mặt và cả đối đầu với dân chúng.
Nhìn rộng hơn và trượt qua thời gian từ rất
nhiều năm, lịch sử đã nhận ra bài học lớn nhất là một cơ chế độc trị đã không
ngộ được bất cứ bài học nào từ lịch sử về việc cai trị các công dân của mình.
Hai ngàn bài viết phẫn uất sôi sục trên phần
lớn báo chí trong nước về số phận “người nông dân nổi dậy” ở Hải Phòng vào đầu
năm 2012 đã chẳng mấy có tác dụng, bởi chính thái độ coi thường dân của rất
nhiều quan chức vô cảm. Thậm chí, viên đại tá có tên là Đỗ Hữu Ca – giám đốc
Công an Hải Phòng và là tác giả của giai thoại được xem là “trận đánh đẹp” vào gia
đình Đoàn Văn Vươn, còn được phong hàm tướng sau sự việc đau buồn đó.
RFI: Như vậy là chính quyền vẫn chưa rút ra
được bài học sau vụ Đoàn Văn Vươn?
Nhưng một khi không có ai rút ra được bài học
nào từ lịch sử, lịch sử sẽ bắt một ai đó phải trả giá. Lần đầu tiên, sự phản
kháng của dân chúng, dù mới chỉ biểu hiện ở vai trò một cá nhân, đã vượt quá
mọi giới hạn của kìm nén và sợ hãi. Lần đầu tiên, thói vô cảm quan chức đã phải
một cái giá rất đắt đỏ, như một món hàng xôi thịt ngoài chợ.
Mối liên hệ trực tiếp giữa cơ quan giải phóng
mặt bằng, mà thực chất là đội thi hành cưỡng chế của Thái Bình, với gia đình
hung thủ Đặng Ngọc Viết có thể đã đủ cấu thành để làm nên mối xung khắc hết
thuốc chữa. Từ nhiều năm qua, người dân lành ở nhiều địa phương đã biến thành
dân oan và kéo nhau rồng rắn đi khiếu tố ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh về sự
bất nhẫn có độ chênh lệch từ 10-20 lần giữa giá đền bù đất với giá bán buôn
chính lô đất đó, về số phận bị bỏ mặc và còn được mô tả “không khác con vật”
của lớp dân oan, và cả về điều tiếng bầm dập từ chuyện một quan chức của Quốc
hội đòi đánh thuế người dân đi khiếu kiện, đến người đứng đầu cơ quan Tổng
thanh tra chính phủ đòi cưỡng chế chính những người đi đòi quyền lợi chính đáng
về đất đai…
Tất cả đã phải trả giá, trả giá cho ngày hôm
nay và gần như không thể khác cho cả tương lai những tháng năm sắp tới, đối với
sự vô cảm quan chức mà xã hội đã lên án quá dày dặn nhưng lại chưa một quan
chức trơ lì nào bị kết án.
RFI : Theo anh thì liệu có nguy cơ hỗn loạn
trong xã hội hay không ?
Không thể nói khác hơn, một quy luật tâm lý xã
hội đã hình thành: Não trạng và cách hành xử vô cảm đến mức bất chấp của giới
quan chức đã tiếp biến với hành động phản kháng mang tính bất chấp không kém
của dân chúng. Mười sáu năm trước, người dân Thái Bình nổi dậy nhưng chỉ đến
mức bắt giữ cán bộ chính quyền trong một thời gian ngắn, nhưng đến năm 2012 gia
đình Đoàn Văn Vươn đã chống trả quyết liệt lực lượng cưỡng chế đất đai tuy chỉ
bằng tư thế thụ động, còn nay tâm thế sợ hãi đã biến thành hành vi trả thù chủ
động của người dân. Tín hiệu hỗn loạn xã hội cũng từ đó mà nảy nở, mà bùng
phát.
Khó có thể khác hơn, nạn thu hồi đất vô lối và
thói cai trị dân chúng bằng bạo lực ở nhiều địa phương đang dẫn đến triển vọng
bùng nổ phản kháng của nông dân. Không còn là những phản ứng tích tụ ngấm ngầm
nhưng không dám bộc phát như những năm trước, giờ đây hành động phản kháng đã
có dấu hiệu vượt qua tâm lý sợ sệt và lằn ranh pháp luật, chĩa thẳng mũi công
kích vào những cán bộ chính quyền cận kề nhất. Đó cũng là nhận thức “hồi tố” –
một dạng tâm lý rất nguy hiểm trong lịch sử xã hội Việt Nam mà không ít lần đã
dẫn đến những xáo trộn tự phát và kinh khủng, dẫn tới những cuộc khởi nghĩa có
tổ chức của nông dân ở khắp mọi nơi.
Nhà nước Việt Nam đương đại đã từ lâu bỏ quên
lời dạy “lấy dân làm gốc” của Nguyễn Trãi. Trong lúc nhiều quan chức cao cấp
vẫn cố tỏ ra bình thản trong các cuộc họp mà chẳng mấy ai dám chịu trách nhiệm
cá nhân để quyết định những vấn đề “nhạy cảm”, tâm lý hồi tố tự phát nơi dân
nghèo lại đang có chiều hướng phát lộ ngay trước mắt ở một số vùng nông thôn
miền Bắc và miền Trung - những nơi mang sắc thái dã man nhất của các nhóm lợi
ích và hành xử mang tính côn đồ và lưu manh nhất của một số viên chức chính quyền.
Cho dù sắp tới các cơ quan tuyên giáo của Nhà
nước có quy kết hành vi của hung thủ Đặng Ngọc Viết là “khủng bố”, xã hội sẽ
không thể nào tránh khỏi câu hỏi liệu có xảy ra một cơn sóng phản kháng tự phát
và dữ dội của dân oan nhắm vào các lực lượng thường liên quan ích lợi nhất với
các quyền lợi dự án, kế hoạch bồi thường, cưỡng chế và giải tỏa đất đai tại các
vùng nhạy cảm như Nam Định, Thái Bình, Hưng Yên, Bắc Giang…, và tất nhiên không
thể loại trừ Nghệ An – nơi vừa nổ ra vụ xung đột không khoan nhượng giữa công
đồng kitô hữu với chính quyền và cảnh sát vũ trang…
RFI : Xin chân thành cảm ơn nhà báo Phạm Chí
Dũng về cuộc trao đổi hôm nay.
Nguồn: RFI
No comments:
Post a Comment